BAĞIMSIZ İSLAM DEVLETLERİ

Komor

Resmî Adı: Komoros Federal İslâm Cumhuriyeti (KM)

Başkenti  : Moroni

Yüzölçümü: 2,170 km²
Nüfusu       : 920.000 [1]

Ortalama İnsan Ömrü: 62 yıl

Etnik Yapı: Afrika’nın iç bölgelerinden gelen Bantular, Umanlı, Hadramutlu ve Şîrazlı Arap­lar, Endonezya’dan Malaylar, Madagas­karlı Malgaşlar ve Hindistanlı Gucerâtlar bu adalara değişik dönemlerde göç etti­ler. Arap kökenliler bütün ahali içinde en soylu sınıfı meydana getirmekte, bunla­ra Komor dilinde ‘ustaarabu’ denilmek­tedir.

Dil: Arapça (resmi), Fransızca (resmi), Komorca Adaların halkı Arapça ve Sevâhilî dillerinin epeyce tesirinde kalan Bantu dil aile­sinden Komor dilini konuşmaktadır. Sevâhilî’nin yaygınlaşmasının sebebi 20. yüz­yıla kadar sultanların idarî işlerinde bu dili kullanmalarıdır.

Din: Sünnî Müslüman %99 olup Şafiî mezhebine bağlıdır, Roma Katolikleri %1’dir.

Coğrafî Durumu: Doğu Afrika sahiliyle Madagaskar’ın ku­zeyinde ve Mozambik boğazının girişin­de yer alan dört adanın ortak adıdır. Ngazidja. Anjouan  ve Moheli  bağımsız Komorlar Federal İs­lâm Cumhuriyeti’ni meydana getirirken Mayotte halen özel bir statüyle Fransa’ya bağlıdır. Cumhuriyetin resmî adı, ülkede kullanılan iki resmî dil­den Arapça’da el-Cumhûriyyetü’1-Kumu-ri’l-ittihâdiyyeti’l-İslâmiyye’dir. Hint Okyanusu’nda seyahat eden Arap denizcileri tarafından bu takımadalar ‘Kumur adaları’ veya ‘ay adaları’ anlamında ‘Cezâirü’l-kamer’ diye adlandı­rılmaktaydı. Komor adaları 1912-1974 yılları ara­sında Fransız sömürgesi olarak kaldı. Ba­ğımsızlık sonrası Afrika’nın en küçük devletlerinden biri olup üç adanın toplam yüzölçümü 1.862 km2,

    Sıcaklığın 23°C - 28°C arasında seyrettiği ülkede bit­ki örtüsü epeyce zengindir. Komorlar’da ziraata ağırlık verilir, yetiştirilen ürünler arasında İse tahıl başta gelmektedir. Özellikle parfüm üretimi için vanilya, ka­ranfil ve yasemin gibi bitkiler ülkeye bü­yük gelir sağlamaktadır. Hindistan cevizi, muz. avokado, kahve, kakao ve mango gi­bi tropikal meyveler yetiştirilmekte olup daha ziyade Fransa, Hollanda ve ABD’ye ihraç edilmekte­dir. Ülkede ihtiyaç duyulan ithalât malla­rından pirinç ve diğer gıda maddeleri, tekstil ve her türlü ulaşım araçları ile ya­pı malzemeleri genellikle Kenya, Kuveyt, Fransa ve Pakistan’dan satın alınmakta­dır. Adalara yurt dışından ulaşım daha çok hava yoluyla gerçekleşse de adalar arası taşımacılık deniz yoluyla yapılmaktadır.

Yönetim Şekli: Başkanlık Tipi Cumhuriyet

Tarihi: Komor adalarındaki diğer sultanlar 25 Temmuz 1912 tarihinde Fransa tarafın­dan azledilerek adaların idaresi Madagas­kar sömürgesine bağlandı. Bu dönemde şirketlerin yönetimine bırakılan adalar gittikçe fakirleşti. Komorlar’ın bu duru­mu, 1946’da idarî ve iktisadî bakımdan Madagaskar’dan ayrılıp doğrudan Fran­sa’ya bağlanıncaya kadar devam etti. Adalar halkından ilk defa yüksek öğrenim gören Saîd Muhammed Şeyh, 1946’da Fransız Millî Meclisi’ne ülkesini temsil et­mek üzere milletvekili olarak gönderildi. 1970 yılına kadar ülkesinde siyasî hayata yön veren Saîd Muhammed Şeyh Komor Yeşil Partisi’ni. eski sultanın oğlu Saîd İb­rahim ise Komor Beyaz Partisi’ni kurdu. 1959’da Komorlar’a tanınan ikinci millet­vekilliğine de Saîd İbrahim seçilerek Fran­sız Millî Meclisi’ne gönderildi. Madagas­kar 196O’ta bağımsızlığını kazanırken Ko­morlar’a bu hak verilmedi. 196O’lı yıllar­da hız kazanan bağımsızlık hareketleri içinde Tanzanya’nın başşehri Dârüs-selâm’da Sovyetler Birliği’nin desteğiyle kurulan Komoriar İstiklâl Hareketi ile Komorlar Sosyalist Partisi ve Komor Halk Demokrasi Birliği etkili oldu.

22 Aralık 1974 tarihinde yapılan refe­randum sonucunda Ngazidja. Anjouan ve Moheli’de halkın %95’i bağımsızlık yö­nünde oy kullandı. Fransa bu kararı 6 Temmuz 1975te tanıdı. 1958-1970 yıllan arasında Fransız Senatosu’nda Komorlar’ı temsilen senatör olarak görev yapan ve Hint Okyanusu adalarının en zengin ada­mı olarak bilinen Ahmed Abdullah, Paris’e yakınlığıyla tanınmakla birlikte bağım­sızlık mücadelelerini desteklediği için İlk devlet başkanı seçildi. 3 Ağustos 1975 ta­rihinde Bob Denard takma adlı Fransız paralı askeri Gilbert Bourgeau’nun des­teklediği Ali Soilih darbe yaparak devlet başkanlığına Saîd Muhammed Cevher’i getirdi. AncakAli Soilih 2 Ocak 1976’da kendisini devlet başkanı seçtirdikten son­ra birtakım devrimlere girişerek gelenek­lere savaş açtı. Görünürde Müslüman ola­rak Said Mustafa Mvvadju ismini alan Bob Denard’ın Komoriar üzerindeki siyasî ve iktisadî emelleri hiç eksik olmadı. Komor­iar 1976’da İslâm Konferansı (İİT) Teşkilatı’na üye oldu. Sürgündeki Ahmed Abdullah İk­tidarı yeniden ele geçirmek için Bob De­nard ve beraberindeki Avrupalı paralı as­kerlerle darbe yaptı. 13 Mayıs 1978’de devlet başkanı Ali Soilih tutuklandı ve 29 Mayıs günü öldürüldü. Komorlar’a dönen Ahmed Abdullah büyük bir coşkuyla kar­şılandı. Bob Denard’ın bu ikinci darbesi Afrika Birliği Teşkilâtı tarafından benim­senmedi ve Komorlar yaklaşık bir yıl teş­kilâttan uzaklaştırıldı. 1 Ekim’de yapılan referandumla devletin adı Komoriar Fe­deral İslâm Cumhuriyeti olarak değiştiri­lirken 23 Ekim’deki seçimde tekrar dev­let başkanı olan Ahmed Abdullah baskıcı bir yönetimi benimsedi. Eylül 1984’te altı yıllık bir süre için yeniden seçildiyse de kendisine karşı tepkiler giderek arttı; 14 Şubat 1981, 8 Mart 1985 ve 30 Kasım 1987 tarihlerinde yapılan darbelerden kurtuldu. Bu arada Fransa, başta Komor­iar olmak üzere diğer Afrika ülkelerinde Bob Denard’ın giriştiği darbe girişimle­rinden rahatsız olarak 1987’de kendisini mahkemeye şevketti. Bunu fırsat bilen Ahmed Abdullah ondan kurtulmak iste­diyse de başarılı olamadı ve 26 Kasım 1989 tarihinde öldürüldü. Yerini geçici olarak Saîd Muhammed Cevher aldı, 1990’da ise yapılan ilk seçimle devlet baş­kanlığına getirildi. 1993*te ülke Arap Bir-liği’ne üye oldu. Saîd Muhammed Cevher 1995 yılındaki darbeyle devrilince geçici olarak Saîd İbrahim’in oğlu Saîd Ali Ke­mal ile 1990 seçimlerindeki en büyük ra­kibi Muhammed Taki Abdülkerîm devlet başkanlığı görevini birlikte üstlendiler. Ancak aynı yıl yapılan seçimlerde Muham­med Taki Abdülkerîm devlet başkanı oldu. 3 Ağustos 1997’de Anjouan’ın, 11 Ağus­tos 1997’de Moheli’nin federal devletten bağımsızlık ilânları milletlerarası camia­da tanınmadı. 1998 yılında Muhammed Taki’nin vefatı üzerine geçici olarak dev­let başkanlığına Muhammed Tâceddin b. Saîd getirildiyse de Albay Azalİ Assouma-ni 1999’da darbe yaparak devlet başkanı oldu. 7 Ocak 2002 tarihinde adalar ara­sındaki bağımsızlık girişimlerine son ve­rilip yeniden birlik sağlandı.

Ülkede İslâmiyet: İslâmiyet’in burada yayılış tarihi konu­sundaki rivayetler farklı olmakla birlikte yerliler arasındaki yaygın kanaate göre iki Komorlu Hz. Osman (r.a.)’ın halifeliği zama­nında Medine’ye giderek İslâm’ı öğrendi; bunlar dönüşlerinde tebliğde bulundular. Arap denizcilerinin de VI1I. yüzyıldan iti­baren yoğun olarak uğradıkları bu adala­ra İslâm’ı yaydıklarında şüphe yoktur. İs­lâm dininin ilk defa Anjouan’dan yayılma­ya başladığı rivayeti yaygındır.

    Farklı kültürlerin kavşağında yer alan Komorlar’ın halkını birbirine bağla­yan en kuvvetli unsur İslâm dinidir. Halen ülkedeki bütün çocuklar ilkokul öncesi dört ile altı yaş arasında Kur’an okullarına gönderilmektedir. Komorlarda en yay­gın tarikat Şâzeliyye olup Kâdiriyye, Rifâiyye, Ticâniyye ve Aleviyye mensupları da bulunmaktadır. Somali’nin Barave şeh­rinden Zengibar’a gelen Şeyh Üveys b. Muhammed vasıtasıyla Kadiri tarikatına intisap eden Muhammed b. Ahmed Ko­morlar’da bu tarikatı yaydı. Şâzeliyye ta­rikatı ise XIX. yüzyılın sonunda Maskat’tan Zengibar’a gelen ve Şeyh Abdullah Derviş diye bilinen Ebü’1-Leys Abdullah b. Saîd vasıtasıyla bölgede yaygınlaştı. Önce Kâdirî tarikatına intisap eden Komorlu Saîd Muhammed b. Saîd Ahmed el-Ma’rûf eğitim için gittiği Zengibar’da Şâze­liyye tarikatına intisap etti ve daha son­ra Filistin’e geçti. Dönüşünde Şâzeliyye’yi Komorlar’da yaydı. Moroni’deki kabri ha­len önemli bir ziyaretgâhtır. Ancak Kâdi­riyye ve Şâzeliyye tarikatlarının yaygınlaş­ması 1930’lu yıllara rastlamaktadır. Halk, dinî konulardaki her türlü hukukî mese­leyi asırlarca Şâfıî âlimi Nevevî’nin Minhâcü’t-tâlibîn adlı eserine müracaat ederek çözmekteydi. Bu eserin Hollandalı Van den Berg tarafından yapılan Fransız­ca tercümesinden (1884) habersiz olan Fransız sömürge yöneticileri, dinî konulardaki meseleleri 1920 yılında bu tercü­meyi elde edinceye kadar Şâfıî olan hal­kın muhalefetine rağmen Mâlikî mezhe­binin önemli kitaplarından Halîl b. İshak el-Cündfnin el-Muhtasar’ının Fransızca tercümelerine başvurarak hallettiler. 17 Mayıs 1961 tarihinde Komoriar Temsilî Meclisi’nin bir kararıyla sömürge döne­minin bütün kanunları iptal edilerek ye­rine İslâmî esaslara dayalı kanunlar uygu­lamaya konulmuştur.[2]

Para birimi: CFR

Kişi Başına Düşen Millî Gelir: 1.420 USD

Ulaşım: Karayolları: 880 km ; Limanları: Fomboni, Moroni, Moutsamoudou;

Hava alanları: 4

Sağlık: Ada ülkesi genelinde temiz suya ulaşım oranı yüksek düzeydedir. Nüfusun %90,1 gibi yüksek bir oranla büyük çoğunluğu temiz su kaynaklarından yararlanabilmektedir. Nüfusun sadece %35,8'i tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanabilirken, nüfusun %64,2'si ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Afrika kıtasının genelinde yüksek oranda görülmekte olan AIDS ile ilgili olarak Komorlar herhangi bir veri açıklamamıştır.^[6]

Eğitim: Ülke genelinde sekiz yıllık okula gitme zorunluluğu bulunmakta olup, okul öncesi eğitimde çocuklara iki yıllık zorunlu Kur’an-ı Kerim eğitimi verilmektedir. Komorlarda 15 yaş ve üzerinde olan nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2015 tahmini verilerine göre %77,8 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %81,8 iken, kadınlarda %73,7 seviyesindedir.

İklimi: tropikal deniz iklimi hakimdir; Kasım - Mayıs ayları arası yağmur mevsimidir.
Arazi yapısı: Volkanik adalar, iç kısımlar dik kayalardan alçak tepelere kadar çeşitlilik gösterir.
Arazi Kullanımı: Tarıma uygun topraklar: %35.87
Nüfus Artış Oranı: %2.87
Ulus: Komorlu
Yerel Tam Adı: Republique Federale Islamique des Comores
İdari Bölmeler: 3 ada; Grande Comore (Njazidja), Anjouan (Nzwani), ve Moheli (Mwali); 4 belediye; Domoni, Fomboni, Moroni ve Moutsamoudou
Anayasa: 20 Ekim 1996
Hukuk Sistemi: Fransız ve İslâm hukuku birleştirilmiştir.
Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: ACCT, ACP (Afrika - Karayip - Pasifik Ülkeleri), AfDB (Afrika Kalkınma Bankası). İİT İslâm İşbirliği Teşkilatı[3].

Ekonomiye Genel Bakış: Komoros dünyanın en fakir ülkelerindendir. Avcılık ve ormancılığı da kapsayan tarım sektörü ekonomide başlıca sektördür. Ülke gıda maddelerini, özellikle pirinci dışarıdan ithal etmektedir. Hükümet eğitim ve teknik imkanları arttırarak, ticari ve endüstriyel girişimlerde bulunarak, sağlık sektörünü geliştirerek, ihracatı çeşitlendirerek, turizmi geliştirerek ülkeyi kalkındırmak için plan ve projeler yapmaktadır.
    Komorlar Federal İslâm Cumhu­riyeti dünyanın fakir ülkeleri arasında yer aldığı için  Fransa, Kuveyt. Suu­di Arabistan, Uman, Birleşik Arap Emirlikleri gibi devletlerden yardım almakta­dır.

Endüstri: Turizm, parfüm, tekstil, mobilya, mücevherat, yapı malzemeleri, meşrubat
Elektrik üretimi: 19 milyon kWh (2004)
Elektrik tüketimi: 17.67 milyon kWh (2004)
Tarım ürünleri: vanilya, karanfil, parfüm esansları, kurutulmuş ve taze hindistancevizi, muz, manyok
İhracat ürünleri: vanilya, ylang-ylang, karanfil, parfüm esansları, kurutulmuş hindistancevizi
İhracat ortakları: Fransa %26.9, Singapur %16.3, Japonya %14.6, Almanya %13.2, ABD %5.6, Hollanda %5 (2005)
İthalat ürünleri: Pirinç ve diğer gıda maddeleri, tüketim malları, petrol ürünleri, çimento, taşımacılık araçları
İthalat ortakları: Fransa %19.2, Kenya %18.2, BAE %8.5, Güney Afrika %6.3, Pakistan %5.6, Belçika %4 (2005)

[1]   www.ticaret.gov.tr (Ekim2021 Eişimi)

[2]   İslâm Dünyası, Ahmet Kavas.

[3]    oic-oci.org